O pracach w V sezonie badawczym…
Badania archeologiczno-architektoniczne przy kościele św. Jakuba Apostoła w Toruniu w 2013 r. były naszym „jubileuszowym” piątym sezonem badawczym przy tej świątyni. Prace terenowe trwały od 26 sierpnia do 19 września.
Archeologia jakubowa – badania 2013 – my na zakończenie prac i przepiękny obiekt naszych badań na ich rozpoczęcie…
W trakcie prac założono trzy wykopy archeologiczne o łącznej powierzchni nieco ponad 38 m2. Wykop W-12/13 zlokalizowany został po południowej stronie kościoła, w chodniku obiegającym dookoła świątynię, na linii dawnego przejścia klasztornego. Kolejny z wykopów, W-13/13 umiejscowiono po północnej stronie kościoła, przy wieżyczce schodowej zakrystii, stanowiącej zarazem jej przyporę. Ostatni wykop, W-14/13 zlokalizowano na południowy zachód od świątyni, w pobliżu dawnej Kaplicy Ogrójcowej i nieczynnej bramy, prowadzącej od tej strony na teren przykościelny.
Archeologia jakubowa – badania 2013 – w wykopie i przy reperze wysokościowym, z uśmiechem Asia Skowrońska i Kuba Rychlik, pani kierowniczka Madzia Czadrowska i Anita Czyrzniewska
Celami badawczymi prac w sezonie 2013 było: zbadanie fundamentów północnej strefy kościoła, konkretnie zaś wieżyczki schodowej przy zakrystii; rozpoznanie kolejnej partii łącznika pomiędzy klasztorem a kościołem; odkrycie (zupełnie dotąd nie znanych) nawarstwień po zachodniej stronie kościoła i ewentualnej drogi przez cmentarz przykościelny, ze strony bramy południowo-zachodniej; dalsze rozpoznawanie dawnego cmentarza mieszczan nowomiejskich i ich kultury materialnej.
Archeologia jakubowa – badania 2013 – Alicja Michalak przy łopacie, a Asia Gruz… cóż, przy kredkach (pewnie koloruje gruz). Tymczasem Kasia Macuda i Ala Lubowicka pieczołowicie eksplorują kolejny pochówek w W-12/13
Do najważniejszych odkryć związanych z architekturą należy rozpoznanie potężnego fundamentu wieżyczki-przypory przy zakrystii. Fundament ten ma charakter prostego, regularnego muru kamiennego, zbudowanego bez dodatkowych odsadzek z kamieni narzutowych o rozmiarach od kilkunastu do kilkudziesięciu cm.
Archeologia jakubowa – badania 2013 – Grzegorz Wichrowski i Jarek Kozłowski podczas jednej ze swych słynnych wykopowych dysput, Asia Ciesielska z nieodzownym dobrym humorem, a Mateusz Ruciński na kierowniczym stanowisku
W wykopie W-12/13 odsłonięto tymczasem dwie ściany nowożytnego łącznika klasztornego (wschodnią i zachodnią). Już na podstawie badań z poprzednich sezonów zauważono, iż nie miał on przebiegu idealnie prostopadłego względem kościoła. Odkrycia z roku 2013 pokazały, iż układ ten był nieco łukowaty. Łącznik bowiem wychodził z kościoła w kierunku południowo-wschodnim, lecz na pewnym etapie zmieniał ten przebieg i ostatecznie biegł w kierunku południowo-zachodnim. Tam łączył się z niezachowaną już dziś zabudową klasztorną na wschód od istniejącego głównego budynku, na styku z nim.
Archeologia jakubowa – badania 2013 – eksploracja i doczyszczanie profili w wykopie W-14/13. Bartek Kurtys w funkcji drabinowego w W-13/13, a Ewka Wielocha tradycyjnie przy dokumentacji
Z fundamentów łącznika oraz ceglanych partii fundamentu wieżyczki schodowej zostały pobrane próby cegieł do datowania metodą termoluminescencji. Próby te od 2010 roku wykonują współpracujący z ekspedycją toruńscy fizycy – dr hab. Alicja Chruścińska oraz dr Krzysztof Przegiętka (wraz z mgr Natalią Kijek i mgr Piotrem Palczewskim). Do tej pory uzyskano już serię wyników dla różnych partii prezbiterium oraz dla północnego fundamentu klasztoru. Służą one uściśleniu datowania poszczególnych etapów budowy oraz dostarczają informacji na temat składu chemicznego cegieł. Pozwala to na łączenie konkretnych grup cegieł w zespoły, na przykład pochodzące z tej samej cegielni.
Archeologia jakubowa – badania 2013 – przyłapani na chwili odpoczynku Agnieszka Winkowska, Judyta Ostapiak i Tomek Sarnowski
Prace w wykopie zachodnim (W-14/13) nie przyniosły odkrycia reliktów drogi. Potwierdziły natomiast intensywne użytkowanie tej części założenia jako cmentarza, począwszy od XIV wieku po koniec XVIII stulecia. Ogółem we wszystkich wykopach zarejestrowano 60 wydzielonych pochówków o zachowanym pierwotnym układzie oraz ponad 150 zespołów kości ludzkich przemieszanych w warstwach. Szczególnie duże nagromadzenie pochówków, także wielu młodo zmarłych osób, zaobserwowano w wykopie „zakrystialnym”. Z kolei w wykopie po stronie zachodniej wiele grobów było wtórnie naruszonych i zniszczonych. Są to wszystko szczątki średniowiecznych i nowożytnych mieszczan nowomiejskich, parafian kościoła jakubowego. Ich analizę antropologiczną wykonuje dr Jarosław Bednarek.
Archeologia jakubowa – badania 2013 – prace dokumentacyjno-pomiarowe w wykopie W-12/13. Kasia Błoch zapatrzona w powierzony jej opiece wykop W-13/13, Radek Cisło w przerwie między jednym a drugim zamachem łopatą w wykopie W-14/13
Z terenu wokół kościoła tradycyjnie pozyskano ogromny zbiór tzw. materiału ruchomego, czyli zabytków w postaci ułamków naczyń ceramicznych, fragmentów przedmiotów szklanych i metalowych, kości zwierzęcych oraz elementów ceramiki budowlanej (cegieł, detali itp.).
Archeologia jakubowa – badania 2013 – Marta Woźniak przy niwelacji, nasza jakubowa skrzypaczka Agata Marcisz przy małym co nieco, Ola Gutowska zawsze zwarta i gotowa do nowych kierowniczych zadań
Osobną grupę stanowi zespół ponad 70 tzw. zabytków wydzielonych, czyli przedmiotów wyjątkowo cennych, rzadkich czy o dużym poziomie artystycznym. Do najciekawszych znalezisk tej kategorii należą po raz pierwszy zarejestrowane na tym stanowisku przykłady przedmiotów dawnych gier i zabaw. Stanowią je, najpewniej średniowieczne, drobna kościana kostka do gry oraz pionek do gry w kształcie spłaszczonego ostrosłupa ze zdobieniami.
Archeologia jakubowa – badania 2013 – stare wygi jakubowe Magda Kozicka, Ania Cicha, Asia Struwe i Błażej Lechowicz
Innymi także zasługującymi na uwagę artefaktami są: zachowany niemal w całości średniowieczny kościany grzebień, fragmenty późnobarokowych zdobionych kafli, monety miejskie oraz nowożytne binokle. Te ostatnie prawdopodobnie pochodzą z przełomu XVIII i XIX wieku. Zachował się stelaż obydwu okularów i fragment elementu je łączącego, a także szkła. Są w tak dobrym stanie, iż po już po lekkim oczyszczeniu widać ich powiększający charakter.
Archeologia jakubowa – badania 2013 – załoga wykopu W-14/13 podczas rozgrzewki w przenikliwie chłodny poranek. Po drugiej stronie jakby więcej słońca, gdzie Ola Żakowiecka niweluje, a Ola Kubiak inwentaryzuje
Badania archeologiczne cmentarza – jak co roku – kończył ponowny pochówek kości ludzkich z poprzednich wykopalisk.
Archeologia jakubowa – badania 2013 – dwa ważne wydarzenia: pobieranie prób cegieł do datowania metodą termoluminescencji oraz ponowny pochówek kości z badań w sezonie 2012
Prace archeologiczno-architektoniczne przy kościele św. Jakuba w sezonie 2013 przebiegały nad wyraz spokojnie i owocnie. Jest to kolejny sezon badawczy na tym stanowisku, który przyniósł zaskakujące odkrycia i nowe istotne informacje, co pokazuje tylko jak bogate jest to miejsce i jak bardzo wymaga prac archeologicznych. Dalsze rozpoznawanie stanowiska przy kościele św. Jakuba powinno skupiać się na badaniach strefy na zachód od kościoła (portal główny oraz tzw. ossuarium przy bramie głównej), a także samego wnętrza świątyni.
Archeologia jakubowa – badania 2013 – obrazki z naszych prac…
Nasza ekipa:
dr hab. Krystyna Sulkowska-Tuszyńska, prof. UMK – kierownik badań
Archeologia jakubowa – badania 2013 – u nas uśmiechają się wszyscy, od pochylonej z troską nad wykopem Pani Profesor po… hałdę (tudzież, jak napisał kiedyś pewien student – „chaudę” 🙂 )
mgr Katarzyna Błoch, mgr Anna Cicha, mgr Jarosław Kozłowski, mgr Alicja Marika Lubowicka, mgr Joanna Struwe
Joanna Ciesielska, Radosław Cisło, Magda Czadrowska (kierownik wykopu W-14/13), Anita Czyrzniewska, Aleksandra Gutowska (kierownik wykopu W-13/13), Joanna Gruz, Magdalena Kozicka, Aleksandra Kubiak, Bartosz Kurtys, Błażej Lechowicz, Katarzyna Macuda, Agata Marcisz, Alicja Michalak, Judyta Ostapiak, Mateusz Ruciński (kierownik wykopu W-12/13), Jakub Rychlik, Tomasz Sarnowski, Joanna Skowrońska, Grzegorz Wichrowski, Ewa Wielocha, Agnieszka Winkowska, Marta Woźniak, Aleksandra Żakowiecka
Archeologia jakubowa – badania 2013 – my 🙂
Podziękowania za pomoc w organizacji i przeprowadzeniu wykopalisk AD 2013 kierujemy do:
Proboszcza parafii św. Jakuba Apostoła w Toruniu ks. Wojciecha Kiedrowicza
Dziekana Wydziału Nauk Historycznych UMK prof. dr hab. Jacka Gzelli
dr hab. Ryszarda Mączyńskiego, prof. UMK, kierownika katedry Historii Sztuki i Kultury UMK
Pani mgr Barbary Szot
Pana mgr Krzysztofa Rybki
Pana mgr Waldemara Rujnera
i pani mgr Wandy Godziątkowskiej
Archeologia Jakubowa 