Wykopaliska Szpital – sezon 2014

O pracach na parceli przy ul. Szpitalnej 4 w Toruniu (dawny szpital parafii św. Jakuba)…

 

Badania archeologiczno-architektoniczne na podwórzu parceli przy ul. Szpitalnej 4 w Toruniu wpisywały się w nasz program badawczy poświęcony zespołowi kościoła, klasztoru i parafii św. Jakuba Apostoła. Miejsce, które wybraliśmy na cel naszych kolejnych eksploracji, stanowiło przez kilka stuleci siedzibę parafialnego szpitala-przytułku. Przez lata chorzy i ubodzy, którzy tu przebywali pozostawali pod opieką zakonnic z jakubowego klasztoru.

Prace badawcze w tym miejscu prowadziliśmy od 18 sierpnia do 6 września 2014 roku.

Archeologia jakubowa – badania 2014 – obiekt naszych badań, czyli dawny szpital parafii św. Jakuba oraz my 🙂

W trakcie prac założono na podwórzu Szpitalna 4 trzy wykopy archeologiczne o łącznej powierzchni 37 m². Wykop W-1/14 dostawiony dostał do północno-wschodniego odcinka fundamentów gotyckiego budynku szpitala. Największy wykop W-2/14 zlokalizowaliśmy we wschodniej partii założenia, w miejscu gdzie – wedle XIX-wiecznych planów – miała znajdować się studnia. Ostatni i najmniejszy z wykopów, W-3/14, umiejscowiliśmy w północnej części podwórza.

Archeologia jakubowa – badania 2014 – Pani Profesor Krystyna Sulkowska-Tuszyńska na tle zabudowy szpitalnej (i wieży kościoła św. Jakuba), Tobiasz Woźniak dumnie strzegący hałdy, Ewa Wielocha z jednym z naszych ślicznych ceramicznych odkryć i Kasia Błoch z zamaskowanym Panem Teosiem, czyli naszym teodolitem

Celami badawczymi prac było: rozpoznanie fundamentów budynku średniowiecznego szpitala; odkrycie (i jeśli będzie to możliwe) zbadanie studni szpitalnej wraz z towarzyszącymi jej nawarstwieniami; rozpoznanie stratygrafii działki szpitalnej/działki Nowego Miasta Torunia; pozyskanie źródeł do poznania kultury materialnej mieszkańców szpitala jakubowego i ogólnie mieszczan nowomiejskich.

Archeologia jakubowa – badania 2014 – na łopacie się podpierają (ale tylko na potrzeby zdjęcia!): kierownik wykopu W-2/14 Mateusz Ruciński, Monika Groń i Piotrek Michalak

Odsłonięty przez nas  fundament szpitala zbudowany został w przeważającej części z cegieł. Posiada kilka ceglanych odsadzek i w sumie trzy warstwy kamieni, niejako przecinające na różnych poziomach gładki ceglany mur. Z dwóch odcinków partii ceglanych współpracujący z nami toruńscy fizycy  – dr hab. Alicja Chruścińska, dr Krzysztof Przegiętka, mgr Natalia Kijek i mgr Piotr Palczewski pobrali próby cegieł do datowania metodą termoluminescencji. Fundamentowi towarzyszyły nawarstwienia o charakterze mocno organicznym, zapewne gospodarcze, wypełnione dużą ilością ułamków naczyń i kafli – średniowiecznych i wczesnonowożytnych.

Archeologia jakubowa – badania 2014 – „strefa swagg” :), czyli Michał Marciniak, Błażej Lechowicz, Ania Cicha i nasza ekipa z koparką

Studnia, którą odsłonięto w wykopie W-2/14 okazała się być studnią zbudowaną w czasach pruskich, niezasypaną, osadzoną w szerokim wkopie. Praktycznie cały nasz wykop znajdował się w zasypisku, związanym z budową tej konstrukcji. Materiał, który tu wydobywaliśmy był niestety przemieszany, jakkolwiek stanowiły go w wielu przypadkach piękne przykłady przedmiotów związanych z codziennością mieszczan Nowego Miasta Torunia na przestrzeni od późnego średniowiecza do przełomu XIX i XX wieku.

Archeologia jakubowa – badania 2014 – Tomek Sarnowski i Madzia Czadrowska w romantycznym ujęciu (rzadkie w ich wypadku złapanie ich nie przy robocie), Asia Struwe, która w przerwie między robieniem zdjęć i dyscyplinowaniem studentów po prostu cieszy się życiem oraz reprezentant towarzyszącej nam kociej ferajny ze Szpitalnej 4 – Wykopek, który okazał się być Wykopką…

Prace w północnej części założenia ukazały bogatą stratygrafię podwórza, obejmującą liczne, często cienkie warstewki m.in. gruzu, warstwy  z drobinami spalenizny i organiki, warstwy żółtego piasku czy gliny.

Archeologia jakubowa – badania 2014 – zawsze pięknie uśmiechnięta Asia Ciesielska, zawsze pogodny Kuba Rychlik, a pośrodku jedna z naszych zawsze zadowolonych hałd 😉

Z całego poddawanego eksploracji terenu pozyskano ogromny zbiór tzw. materiału ruchomego: ułamków naczyń ceramicznych, fragmentów przedmiotów szklanych i metalowych oraz kości zwierzęcych.

Archeologia jakubowa – badania 2014 – Magda Kozicka i Maciej Wiertelorz uchwyceni przy inwentaryzowaniu materiału, poniżej praca nad tym materiałem w naszej instytutowej pracowni

Osobną grupę stanowi zespół 118 tzw. zabytków wydzielonych, czyli przedmiotów wyjątkowo cennych, rzadkich czy o dużym poziomie artystycznym. W badaniach parceli Szpitalna 4 dominującą grupę w tym zestawieniu stanowiły relikty kafli – od późnośredniowiecznych garnkowych po bogato ornamentowane i szkliwione kafle XVIII-wieczne. Pozyskaliśmy też przykłady monet (m.in. z czasów zaborów, zarówno pruskie, jak i carskie), pieczęci szklanych, cybuchów fajek. Do najbardziej interesujących odkryć można zaliczyć fragment łupkowej tabliczki do pisania, nowożytny objaśniacz do świec (urządzenie do przycinania knotów) oraz zupełnie wyjątkowe znalezisko, jakie stanowi pierścionek zakonny – obrączka, będąca symbolem poślubienia zakonnicy Chrystusowi.

Archeologia jakubowa – badania 2014 – Iza Ryżek w wykopie, Bartek Kurtys nad wykopem, Judyta Ostapiak, Julita Rosińska i Adam Kozieł pokazują alternatywną możliwość wykorzystania gliny wydobytej z wykopu 🙂

Pierwsze prace archeologiczno-architektoniczne na parceli Szpitalna 4, przeprowadzone w sezonie 2014, przebiegały spokojnie i dostarczyły szeregu odkryć. Pozwoliły one nie tylko rozpoznać w pewnym stopniu historię założenia szpitalnego, ale również uzyskać wiele danych na temat kultury życia codziennego mieszkańców Nowego Miasta Torunia – od średniowiecza do końca XIX wieku. Dalsze prace w tym miejscu winny być skorelowane z ewentualnym remontem zabudowy i koncentrować się zwłaszcza na rozpoznaniu architektury gotyckiego szpitala-przytułku.

Archeologia jakubowa – badania 2014 – fota pamiątkowa ekipy AD 2014

Nasza ekipa:

dr hab. Krystyna Sulkowska-Tuszyńska, prof. UMK – kierownik badań

Archeologia jakubowa – badania 2014 – nasza Pani Profesor dumna z odkryć (i z nas, rzecz jasna!)

mgr Katarzyna Błoch, mgr Joanna Ciesielska, mgr Anna Cicha, mgr Magdalena Kozicka, mgr Joanna Struwe, mgr Ewa Wielocha

Magda Czadrowska, Monika Groń, Adam Kozieł, Bartosz Kurtys, Błażej Lechowicz, Michał Marciniak, Piotr Michalak, Judyta Ostapiak, Julita Rosińska, Mateusz Ruciński (kierownik wykopu W-2/14), Jakub Rychlik, Izabella Ryżek, Tomasz Sarnowski, Maciej Wiertelorz (kierownik wykopów W-1/14 i W-3/14), Tobiasz Woźniak.

Archeologia jakubowa – badania 2014 – my 🙂 (udając strzałkę północy)

Podziękowania za pomoc w organizacji i przeprowadzeniu wykopalisk AD 2014 kierujemy do:

Dziekana Wydziału Nauk Historycznych UMK prof. dr hab. Jacka Gzelli

 

Wicedyrektora Muzeum Okręgowego w Toruniu pana mgr Emanuela Okonia

Ekspedycyjnego Kierowcy – pana mgr Krzysztofa Rybki